Adam Tofilski
Samice warrozy żerujące na ciele pszczół sprawiają wrażenie pasożytów o
bardzo prostych zachowaniach. Jednak obserwacje tych roztoczy w zasklepionych
komórkach z czerwiem wskazują, że tak nie jest. Dwóch badaczy szwajcarskich
Donze i Guerin przygotowało plaster pszczeli z komórkami wykonanymi z przezroczystego
tworzywa sztucznego. Pszczoły traktowały takie komórki jako naturalne i wychowywały
w nich czerw. W czasie obserwacji badacze stwierdzili, że samica warrozy zwabiona
zapachem larwy wchodzi do komórki i ukrywa się w mleczku za larwą. Po zasklepieniu
komórki larwa pszczoły porusza się i regularnie pobiera pokarm. W tym czasie
pasożyt przebywa na larwie, aktywnie unikając przygniecenia. Już wtedy nakłuwa
ciało larwy aby wysysać jej hemolimfę. W stadium przedpoczwarki gdy larwa
pszczoły leży nieruchomo, samica warrozy bez przeszkód pobiera pokarm z segmentów
odwłokowych. Od tego momentu oddaje ona kał tylko w jednym miejscu, na górnych
ścianach w tylnej części komórki. Tam też stale przebywa wchodząc na ciało
pszczoły tylko by się odżywiać. Warroza składa jaja na styku górnych ścian
komórki. Jajo przyczepione jest do podłoża tak precyzyjnie, że wylęgająca
się protonimfa (stadium larwalne roztoczy) sięga odnóżami do ściany komórki.
Jeśli położenie jaja jest niewłaściwe - protonimfa nie jest w stanie wylęgnąć
się. Na poczwarce warroza odżywia się tylko z jednego miejsca położonego
najczęściej po brzusznej stronie przedniej części odwłoka. Miejsce to jest
wykorzystywane zarówno przez dorosłą samicę jak i jej potomstwo. Protonimfy
i samce nie potrafią samodzielnie przebić powłok ciała poczwarki i mogą wysysać
hemolimfę tylko z nakłutego wcześniej miejsca. Nowo wylęgłe roztocza podobnie
jak ich matka większość czasu spędzają na obrzeżach skupiska kału. Miejsce
to opuszczają tylko w czasie linienia i aby pobierać pokarm z miejsca przygotowanego
przez matkę. Po wygryzieniu się pszczoły, dorosłe samice warrozy opuszczają
komórkę i gotowe są do kolejnego cyklu rozrodczego. Wspomniane tutaj złożone
zachowania warrozy pozwalają jej przeżyć i rozmnażać się w zasklepionych
komórkach pszczół. Szczególne znaczenie ma tworzenie przez warrozę skupiska
kału i gromadzenie się w jego pobliżu oraz pobieranie pokarmu tylko z jednego
miejsca. Jeśli pasożyt pobierałby pokarm z wielu przypadkowych miejsc na
ciele poczwarki i oddawałby tam kał najprawdopodobniej doprowadziłoby to
do jej śmierci. Warroza nie może do tego dopuścić, gdyż wtedy zginęłoby jej
potomstwo. Poza tym gromadzenie się pasożytów w jednym miejscu zwiększa szansę
zapłodnienia młodych samic. Ma to tym większe znaczenie, że w potomstwie
warrozy wśród wielu samic jest tylko jeden samiec. Młode samice mogą być
zapłodnione tylko przez swojego jedynego brata, który ginie wkrótce po wygryzieniu
się pszczoły.
Literatura:
Donze G. i Guerin M. G. 1994 Behavioral attributes and parental care of
Varroa mites parasitizing honeybee brood. Behav. Ecol. Sociobiol.
34: 305-319.
Artykuł ten ukazał się w Pszczelarstwie z września 1999 r.